Edebiyat ve sanat eserlerinin yabancı etkilerden uzak bir anlayışla oluşturulmasını savunan, düşünce alanında milli (ulusal) kaynaklardan yararlanıp, beslenmeyi ilke edinen edebiyat anlayışına Milli Edebiyat denmiştir.
MİLLİ EDEBİYAT AKIMININ ORTAYA ÇIKIŞI
İkinci Meşrutiyet dönemi Osmanlı toplumunda Batıcılık, Osmancılık, İslamcılık, Türkçülük olmak üzere dört ana siyasal görüş vardı. Bunlardan Batıcılık her alanda Doğu uygarlığından çıkıp Batılı değerleri benimseme çabası idi. Osmanlıcılık, İmparatorluk sınırları içinde yaşayan Türk, Arap, Yunan, Ermeni, Arnavut, Sırp, Bulgar… uluslarını Osmanlılık ruhu içinde eritmeyi amaçlıyordu. İslamcılık ise İslam Dinine mensup olan her ulusu bir araya toplayarak büyük bir İslam Devleti kurmayı öngörüyordu.
Avrupalıların kışkırtmalarıyla ortaya çıkan isyanlar ve milliyetçilik hareketleri Osmanlı Devleti’nin dağılması sürecini hızlandırdı. Osmanlıcılık ve İslamcılık görüşleri böylece geçersiz duruma geldi.Batıcılık düşüncesi de artık pek ilgi görmüyordu. Çünkü her alanda Batıyı taklit eden Osmanlı Devleti Batının sömürgesi durumuna düşmüştü.İşte bütün bu gelişmelere tepki olarak Türkçülük ya da Türk milliyetçiliği düşüncesi güç kazandı.Bu durum edebiyat alanında Milli Edebiyat akımını doğmasını sağladı.
Milli Edebiyat akımının doğuşundaki etkenlerden biri de M.Emin Yurdakul’un şiirleridir. M.Emin Yurdakul’un “Cenke giderken” adlı şiiri bilinçli bir çizgiye oturduktan sonra bir akım niteliği kazanır.Milli Edebiyat adındaki bu akımı ilk başlatanlarsa,Selanik’te çıkardıkları Genç Kalemler dergisiyle Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalpdir.Genç Kalemler dergisinde yer alan ve Ömer Seyfettin tarafından yazılan “Yeni Lisan”adlı yazı bu edebiyatın bildirgesi durumundadır.MİLLİ EDEBİYAT AKIMININ GELİŞMESİNİ SAĞLAYAN DERGİ VE GAZETELER
Çocuk Bahçesi
Genç Kalemler
Türk Derneği
Türk Yurdu
Halka Doğru ve Türk Sözü
Yeni Mecmua
Dergah
MİLLİ EDEBİYAT AKIMININ İLKELERİ
1911’de başlayan ve 1923’e kadar süren Milli Edebiyat akımının başlıca ilkeleri şunlardır:
1- Edebiyat eserlerinde halkın konuştuğu Türkçeyi kullanmak.
2- Şiirde aruz yerine ulusal ölçümüz olan heceyi benimsemek.
3- Eserlerde yerli hayatı ve milli tarihle ilgili konuları işlemek.
4- Halk edebiyatı şiir biçimlerinden yararlanmak.
MİLLİ EDEBİYAT AKIMININ ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ
M. Emin Yurdakul - Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Ömer Seyfettin - Refik Halit Koray
Ziya Gökalp - Halide Edip Adıvar
Ali Canip Yöntem - Reşat Nuri Güntekin
Rıza Tevfik - Ruşen Eşref Ünaydın
Faruk Nafız Çamlıbel - Peyami Safa
Orhan Seyfi Orhon - Memduh Şefket Esendal
Enis Behiç Koryürek - Halikarnas Balıkçısı
Yusuf Ziya Ortaç - Abdulhak Şinasi Hisar
Halit Fahri Ozansoy -Halide Nusret Zorlutuna
Ömer Seyfettin; Sanatçımız 1911’de “Genç Kalemler” dergisinde yayımladığı “Yeni Lisan” başlıklı makale ile yazı hayatına atılmıştır. Ayrıca Milli Edebiyatı yaymak için elinden geleni yapmıştır.
Ziya Gökalp; Türk sosyolojisinin kurucusu sayılabilir. Genç Kalemler’de yazılar yazmış “Yeni Mecmua’yı” çıkarmıştır.
Reşat Nuri Güntekin; 20.yüzyıl Türk edebiyatının büyük romancılarındandır. Roman,öykü,gezi,eleştiri ve tiyatro türürnde eserleri vardır.Özellikle yazdığı “Çalıkuşu” adlı romanıyla büyük bir üne kavuşmuştur.Esesrlerinde hem romantik hem realist özellikler görülür.
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİNDE BAĞIMSIZ SANATÇILAR
M.Akif Ersoy; Sanatçı dini,milli,lirik,epik özellik taşıyan şiirleri ile edebiyatımızdaki yerini almıştır.Sırat-Müstakim ve Sebil’ür-Reşat adlı din dergilerinde şiirler din ve edebiyatla ilgili makaleler yayımlayarak yazı hayatına başlamıştır.Şiirlerinin çoğunda İslam’ı anlatmaya çalışmış, İslam dinini doğru anlaşılması durumunda toplumun ilerleyebileceğini söylemiştir.Kendisi realist bir şairdir ve tüm şiirlerini aruzla yazmıştır.
Yahya Kemal Beyatlı;Y.Kemal çağdaş Batı şiiriyle eski Divan şiirini bileşimini gerçekleştiren neo-klasik bir şairdir.Divan şiiri nazım biçimlerinden yararlanmış gazel,rubai,şarkı biçimlerini canlandırmıştır.Şiirlerini genelde aruzla yazmıştır.
(1911-1923)
Milli edebiyatı 1911 de Selanik’te çıkarılamaya başlanan genç kalemler dergisi etrafında toplanan genç sanatçılar oluşturur. Bu yıllarda devlet siyasi yönden çöküntü içindedir.Bu dönemde memleketi kurtarmak için ortaya çıkmış olan Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük ideolojilerinden Türkçülük fikrini seçerek bunun savunuculuğunu yapar.Bundan sonra İstanbul da birbirini izleyen milliyetçi derneklerle Türk derneği, Türk yurdu ,Türk ocağı adını taşıyan dergiler bu akımın kültür ve edebiyat alanlarında birer yayın organı oldular.MİLLİ EDEBİYATIN ÖZELLİKLERİ
*Dilde sadeleşme fikrini savunmuşlardır ve bunu eserlerinde uygulamışlardır.
*Dil konusunda şu görüşleri savunmuşlardır:
Türkçe karşılıkları olan Arapça , Farsça kelime ve tamlamaların kullanılmasına karşı çıkmışlardır.
Yazı dilinde İstanbul Türkçe’sinin esas alınmasını ileri sürmüşlerdir.
*Milli konulara yönelmişlerdir.Eserlerinde savaşların insanlarımız üzerindeki etkisi ve çöküntüsünü işlemişlerdir.Yerli ve milli konularda yer vererek Anadolu insanının hayatını yansıtmışlardır.
*Halk şiirinin nazım şekillerini kullanarak ,gerçek şiirimizin halk şiiri ,milli veznimizin hece vezni olduğunu ileri sürmüşlerdir.
*Milli edebiyata yer yer şahsi konular işlense de hamaset yüklü bir edebiyattır.
*Romanda ve öyküde teknik gelişmiştir.
*Milli edebiyatın hikaye ne nesir alanındaki ilk yazarı Ömer Seyfettin’dir.
*Mili edebiyata manzumelerini ve düşünceleriyle yön veren Ziya Gökalptir.
*Tarih ve edebiyat tarihi alanındaki temsilcisidir.Fuat Köprülüdür.
*Bu okulun başlıca temsilcileri Ömer Seyfettin,Emin Yurdakul,Ziya Gökalp, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Falih Rıfkı Atay, Refik Halit Karay, Halide Edip Adıvar, Kemalettin Kamu
MİLLİ EDEBİYATIN SANATÇILARI
ZİYA GÖKALP
(1876-1924)
*Türkçülük akımını sistemleştiren ve eserlerinde işleyen bir sanatçıdır
*Türk milliyetçiliğini sınırlarını belirleyerek milli edebiyatın fikri temellerini oluşturmuştur.
*Türkçülüğü dil,edebiyat,din,iktisat,siyaset ve güzel sanatlar alanındadır.
*Edebiyatı görüşlerini yaymak için bir araç olarak gördü
*Dili sadedir,süsten uzaktır.
*Türk dilinin milli temeller üzerinde geliştirilmesi konusunda büyük çaba sarf etmiştir.Türkçe karşılıkları olan Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamaları atılmasını,halk diline yerleşmiş olanlarında Türkçeleşmiş Türkçe kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir.
*Milli veznimizin hece vezne olduğunu söyler.
Eserler:Şiir kitabları:Kızıl Elma,Yeni Hayat,
Altın Işık
Nesirleri:Türk Töresi,Türkçülüğün Esasları,Türkleşmek Muasırlaşmak İslamlaşmak, Malta Mektupları, Türk Medeniyeti
ÖMER SEYFETTİN
(1884-1920)
*Son devir Türk hikayeciliğinin en büyük yazarlarından biri ve yeni lisan hareketinin savunucularındandır.
*Selanik’te çıkan genç kalemler dergisinde yeni lisan makalesinde Servet –i Fünün edebiyatının ağdalı, katışık diline karşı arı,sade halk dilini savundu.
*Klasik öykünün edebiyatımızdaki ilk temsilcisi oldu.
*Hikayelerinin konularını gündelik yaşamdan , çocukluk ve askerlik anılarından ,tarihten ,halk fıkralarından ,menkıbe ve efsanelerden alır.
*Hikayelerinin bazılarında sosyal hayattaki gülünçlükleri karikatürize eder.
*Hikayeleri realisttir.
*Bazı hikayelerinde Balkanlarda çekilen sıkıntıları ve acıları işlemiştir.
*Dili sade ve süsten uzaktır.
ESERLERİ:
İlk Düşen Ak,Yüksek Ökçeler, Bomba, Diyet, Gizli Mabet, Asilzadeler, Bahar ve Kelebekler, Beyaz Lale, Kaşağı, Yalnız Efe, Nadan, Harem, Falaka
*NOT:Efruz Bey adlı bir romanı da vardır.
MEHMET EMİN YURDAKUL
(1869-1944)
*Şiir yazmaya Servet-i Fünun döneminde başlamıştır.
*İlk şiiri cenge giderken büyük ilgi toplamış ve bu şiirle Mili edebiyatın öncüsü olmuştur.
*Şiirlerinde konularını ,toplum dertlerinden , sosyal epik hayat sahnelerinden almış,uyarıcı ve öğretici şiirler yazmıştır.
*Şiirlerinde sade bir dil ve hece ölçüsü kullanmıştır.
*Şiirlerinde hece sayısı çok olan ölçüler kullanmış böylece söyleyişte şiiri nesre yaklaştırmıştır.
Panaroma, Nur Baba, Hüküm Gecesi, Sodom Gomore, Ankara, Bir Sürgün.
REŞAT NURİ GÜNTEKİN
(1892-1996)
*Şöhretini çalıkuşu romanıyla kazanan Reşat Nuri milli edebiyat akımından etkilenen sanatçılardandır.
*Eserlerinde yanlış batılılaşma anlayışını ,batıl inanışları yurdun çeşitli yerlerinde hayat sahneleri işlemiştir.
*Eserlerinde Anadolu’nun yerli hayatını ve kişilerini başarılı bir şekilde yansıtmıştır.
*Romanlarında güçlü bir gözlemciliğe dayanan realizm ve canlı bir üslup vardır.
*Kahramanlarını genellikle tek boyutludur.Ruh tahlillerinde başarılı eserlerine konuşma dili hakimdir.
*Roman, hikaye ve gezi yazısı türlerinde eserleri vardır.
ESERLERİ:
Romanları: Çalıkuşu, Dudaktan Kalbe, Gizli El, Acımak, Eski Hastalık,Yaprak Dökümü , Akşam Güneşi, Damga, Bir Kadın Düşmanı
Hikayeleri:Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar, Eski Ahbap, Boyunduruk
Tiyatroları:Hançer, Eski Borç, Gözdağı, Balıkesir Muhasebecisi, Taş Parçası, İstiklal
Gezi yazıları: Anadolu notları
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
(1889-1974)
*Roman, hikaye ,deneme,makale, anı ve mensur şiir türlerinde eserler vermiştir.
Yazı hayatına Fecr_i Ati topluluğunda romantik realist hikaye ve mensur şiirle başlayan Yakup Kadri bu topluluk dağıldıktan sonra milli edebiyat içinde yer almıştır.
*Fecr_i Ati topluluğunda bulunduğu müddetçe bu topluluğun özelliklerini benimsemiş ve ferdiyetçi sanat anlayışına sahip olmuştur.
*Asıl şöhretini romanlarıyla buldu.
*Eserlerinde mükemmel bit teknik görülür, karakterleri başarıyla canlandırır.
*İlk eserlerinde mistik bir hava sezilir.
*1916 dan sonra yurt gerçeklerini ve milli duyguları işleyen eserler yazmıştır.
*Tarih ve toplum olaylarından her birini bir romanına aktararak Tanzimat devriyle Atatürk Türkiye’si arasındaki dönem ve kuşakların geçirdikleri sosyal değişim ve bunalımların, yaşayış ve görüş farklılıklarını işledi;düşünceye ve teze dayanan eserler yazdı.
ESERLERİ:
HİKAYELERİ : Bir Serencam, Rahmet , Milli Savaş Hikayeleri
Mensur şiirleri Erenlerin Bağından, Okun Ucundan
ANI : Vatan Yolunda Zoraki , Diplomat Gençlik ve Edebiyat Hatıraları
ROMANLARI :Kiralık Konak,Yaban,
HALİDE EDİP ADIVAR
(1884 1964 )
*İlk zamanlar İngiliz edebiyatının etkisinde yazdı.
*İlk romanlarında aşk konusunu işlemiş ve kadın psikolojisi üzerinde durmuştur.
*Türkçülük akınını benimseyerek milli edebiyatının en tanınmış romancısı ve hikayecisi olmuştur.
*Ünlü Sultan Ahmet mitingi ile halkı coşturmuş ve milli mücadelenin bizzat içinde rol almıştır
*Eserlerinde gözlem , tasvir ve tahlillerde başarılıdır.
*Eserlerinde sosyal çevreye önem verir.
*Dağınık bir üslubu vardır. Kullanmada başarılı değildir.
*Romanlarında kahramanları genellikle kadındır.
*Kadın kahramanları üstün özelliklere sahiptir.
*Karakter bulmakta başarılıdır.
*Eserlerini 3 kümeye ayırabiliriz.
Yazar ilk romanlarında aşk konusu üzerinde durur.Bireysel tutkuları , özellikle kadın psikolojisini izler. Handan , seviye talip , kalp ağrısı gibi romanlarını bu kümede sayabiliriz.
Kurtuluş savaşı üzerine yazılmış romanları : Ateşten Gömlek , Vurun Kahpeye.
Toplum hayatını anlattığı töre romanları bu romanlar : Sinekli Bakkal , Tatarcık ,
Sonsuz Panayır , Sevda Sokağı Komedyası , Mor Salkımlı Ev ( ANI )
ESERLERİ : Romanları : Handan ;( aşk ) Yeni Turan ( idealize edilmiş bir kadının düşünce serüveni.) Ateşten Gömlek , Vurun Kahpeye ( istiklal savaşını , yunun zulmünü anlatır ) Sinekli Bakkal Tatarcık ( Türkiye’nin toplum yaşantısını yansıtır.)
ANI : Türkün ateşle imtihanı ( istiklal savaşı yılları ) Morsalkımlı Ev ( Çocukluk günleri )
HİKAYELERİ : Dağa Çıkan Kurt , Harap Mabetleri
İNCELEME : İngiliz edebiyatı tarihi
FUAT KÖPRÜLÜ
( 1890 – 1966 ) :
*Önceleri Fecri Ati topluluğunda bulunmuş olan Fuat Köprülü , Tarih ve edebiyat alanında batılı görüşe sahip ilk edebiyat tarihçimizdir.
ESERLERİ : Türk edebiyatı tarihinde usül Türk edebiyatı tarihi Türk Dili ve edebiyatı hakkında araştırmalar ilk mutasavvuflar divan edebiyatı antolojisi.
0 yorum: